Phú Ninh nguyên là tên của một làng trung du thuộc tổng Phước Lợi, phủ Tam Kỳ, nay là một thôn của xã Tam Ngọc thuộc huyện Phú Ninh. Từ ngày 23-9-1977, tên gọi Phú Ninh được chính thức đặt cho công trình đại thủy nông lớn nhất tỉnh từ trước đến nay. Hồ Phú Ninh nằm cách trung tâm thị xã Tam Kỳ về phía tây 7km. Dòng sông Ba Kỳ từ ngàn đời đổ nước vào sông Tam Kỳ rồi chảy ra biển đã bị chặn dòng bởi một con đập nhân tạo lớn tại núi Yon Thành và núi Yon Móc để tích nước cung cấp cho nông nghiệp và sinh hoạt.

Khởi công từ ngày 29-3-1977, chính thức tích nước, điều tiết sông Tam Kỳ từ năm 1980, và khánh thành vào ngày 27-3-1986, hồ Phú Ninh có diện tích 235km2, dung tích 344 triệu m3, cung cấp nước tưới cho 23.000ha đất canh tác thuộc các huyện Núi Thành, Thăng Bình, Quế Sơn, Phú Ninh, thành phố Tam Kỳ và một phần huyện Duy Xuyên. Hồ có đập chính dài 620m, cao 40m, 3 đập tràn, 4 đập phụ và một hệ thống cống, kênh dẫn nước chỉ tính kênh cấp I là 230km.

Hồ Phú Ninh đã không chỉ tưới cho những cánh đồng khô hạn, tăng năng suất từ một vụ lên hai vụ, chấm dứt tình trạng sản xuất bấp bênh, nạn đói giáp hạt diễn ra hàng năm, mang lại màu xanh tươi cho hàng ngàn hécta vườn tược, mà còn góp phần rất quan trọng biến đổi môi trường, khí hậu của nửa tỉnh phía nam, làm thay đổi sâu sắc chế độ thủy văn- thủy lực của sông Tam Kỳ.

Hồ Phú Ninh với diện tích 36km2 mặt nước bao bọc xung quanh bởi 23.000ha rừng phòng hộ của các xã Tam Xuân, Tam Dân, Tam Thái, cộng với gần 30 hòn đảo lớn nhỏ trên mặt hồ giống như một “tiểu Hạ Long” thu nhỏ, đã trở nên một vùng “sơn thủy hữu tình”, một cảnh quan khá hấp dẫn đối với khách du lịch.

Hệ động vật ở hồ Phú Ninh cũng rất phong phú, với khoảng 142 loài thảo mộc và khoảng 148 loài động vật, trong đó có 14 loài được ghi vào sách đỏ cần được bảo tồn. Điều kỳ thú nữa là, ngày nay tại lòng hồ Phú Ninh, một mỏ nước khoáng quý giá đã được khai thác đóng chai đưa ra thị trường tiêu thụ từ nhiều năm nay, mang thương hiệu “Nước khoáng Phú Ninh”.

Khách du lịch ở hồ Phú Ninh sẽ tận hưởng không khí trong lành, chiêm ngưỡng cảnh đẹp, bơi lội, tắm mát thoải mái, hay ngồi câu cá bên bờ hồ, hoặc trên hòn đảo nước trong leo lẻo, hay du thuyền vào buổi chiều tà, hoặc những đêm trăng sáng.